بررسی کارکرد وزیران ایالتی(خاصه) و نقش آنان در اعتلا یا ا نحطاط حکومت صفوی

نام خانوادگی: عبدالهی نام: شیرزاد عنوان پایان نامه: بررسی کارکرد وزیران ایالتی و نقش آنان در اعتلا یا انحطاط حکومت صفوی استاد راهنما: دکتر مقصودعلی صادقی استاد مشاور: دکتر فاطمه اورجی نیک آبادی مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته : تاریخ گرایش: ایران اسلامی دانشگاه: تبریز دانشکده: علوم انسانی و اجتماعی تاریخ فارغ التحصیلی: 1389 تعدادصحفه:238 واژه های کلیدی: وزرات - وزیران ایالتی - دیوانسالاری - ایالات خاصه – ایالات ممالک چکیده: دوره ی صفوی یکی از سمـبل های تاریخ دور و دراز ایران زمین است که به لحاظ اهمیت در ردیف امپراتوریهای ساسانی و هخامنشی در تاریخ ایران قرار می گیرد. دولت صفوی به لحاظ اداری و سیر دیوانسالاری به نوعی متأثر از حکومتهای باستانی و اندیشه ی ایرانشهری بود و هم اینکه به لحاظ ساختار مذهبی و سیاسی جنبه ای ایدئولوژیک نیز پیدا کرده بود. بنابراین شناخت دیوانسالاری این دوره به جهت روشن سازی زوایای بیشتر تغییر و تحولات ایالات و سازمانهای حکومتی ضروری به نظر می-رسد. دوران 42 ساله ی حکومت شاه عباس اول دوره ی اوج اقتدار ایران در تمام ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بود. از جمله اقدامات اساسی شاه عباس اول، محدود کردن قدرت نیروی قزلباشها و بکارگیری دسته جات جدیدی از غلامان گرجی، چرکس و ارمنی و قدرت بخشیدن به آنها بود. این اصلاحات که منجر به ایجاد ارتش نوین صفوی شد شاه عباس را مجبور کرد به تغییراتی در شیوه ی اداره ی ایالات مبادرت ورزد که مهم ترین آن خاصه سازی برخی از ایالات و بکارگیری وزرای ایالتی بود . هرچند خاصه سازی نتایج مثبتی نیز به بار آورد و موجب تمرکز قوی مالی و اداری حکومت صفوی شد، اما پس از خاصه سازی و خصوصاً افراط در اجرای این سیاست، که به خاصه شدن ایالات استراتژیکی چون کرمان و فارس در زمان جانشینان شاه عباس اول و خاصه شدن اکثر ایالات ایران منجر شد ، به دلیل سوء عملکرد این وزراء که به غیر از شاه پاسخگوی هیچ کس نبودند و جنبه ی کارمندی آنها بر جنبه ی نظامی آنان غلبه داشت و معمولاً به چپاول در اموال دیوانی دست می زدند، موجب ناامنی در ایالات و قحطی به دلیل عملکرد ظالمانه ی آنها علیه رعایا و رکود تجارت و همچنین ضعف قوای محلی به دلیل عدم تأمین آذوقه سپاهیان در ایالات شد. عملکرد نامناسب وزرای ایالتی یکی از دلایل انحطاط دولت صفوی(نظامی و اقتصادی) بود تا جایی که در سال 1134 ه .ق محمود افغان با عبور از کرمان و یزد و خلأ نظامی ایجاد شده توانست اصفهان را محاصره کند و در 1135ه .ق بر پایتخت مسلط شود و سلسله ی صفویه را ساقط کند.